- Код статьи
- S19982860S0132342325040013-1
- DOI
- 10.7868/S1998286025040013
- Тип публикации
- Статья
- Статус публикации
- Опубликовано
- Авторы
- Том/ Выпуск
- Том 51 / Номер выпуска 4
- Страницы
- 547-563
- Аннотация
- Хронический миелоидный лейкоз (ХМЛ) представляет собой злокачественное заболевание кроветворной системы с ключевым патогенным белком BCR-ABL, которое серьезно угрожает жизни пациентов. Первым препаратом, действие которого основано на ингибировании гибридной тирозинкиназы BCR-ABL, ген которой находится на "филадельфийской хромосоме", стал иматиниб. Терапия иматинибом оказалась довольно успешной: пациенты с ХМЛ достигали полного цитогенного ответа через два года после начала лечения и состояния стойкой ремиссии на протяжении длительного времени. Тем не менее неизбежная устойчивость к иматинибу, которая возникает в клинических условиях из-за мутаций киназы BCR-ABL, дала толчок к разработке новых специфических препаратов, таких как дазатиниб, нилотиниб, босутинниб и понятиниб. В настоящее время на рынке фармацевтических препаратов представлены второе и третье поколения ингибиторов тирозинкиназы BCR-ABL, разработанных для борьбы с мутантными BCR-ABL и обладающие лучшей селективностью. Примечательно, что на рынке появился первый аллостерический ингибитор, который может эффективно преодолевать мутации в сайте связывания ATФ. В последние годы стали использоваться химеры, направленные на протеолиз (PROTAC), основанные на другом лиганде Е3-лигазы, вследствие чего они способны преодолеть лекарственную устойчивость за счет избирательной деградации белков-мишеней. Приведены данные по ингибиторам, получившим статус одобренных препаратов для лечения ХМЛ. Указаны перспективные направления разработки новых ингибиторов BCR-ABL. Актуальность данного направления исследований подтверждается появлением значительного числа научных работ в этой области, начиная с первой публикации 1996 г.
- Ключевые слова
- хронический миелоидный лейкоз ингибиторы тирозинкиназы филадельфийская хромосома мутация Т315I конкурентные ингибиторы ATФ аллостерические ингибиторы конъюгированные ингибиторы
- Дата публикации
- 29.01.2025
- Год выхода
- 2025
- Всего подписок
- 0
- Всего просмотров
- 20
Библиография
- 1. Deininger M.W.N., Goldman J.M., Melo J.V. // Blood. 2000. V. 96. P. 3343–3356. https://doi.org/10.1182/blood.V96.10.3343
- 2. Greuber E.K., Smith-Pearson P., Wang J., Pendergast A.M. // Nat. Rev. Cancer. 2013. V. 13. P. 559– 571. https://doi.org/10.1038/nrc3563
- 3. Kantarjian H., Cortes J. // Abeloff’s clinical oncology (5th Ed.), Churchill Livingstone, 2014. P. 1944–1957. https://doi.org/10.1016/B978-1-4557-2865-7.00101-6
- 4. Wong S., Witte O.N. // Annu. Rev. Immunol. 2004. V. 22. P. 247–306. https://doi.org/10.1146/annurev.immunol.22.012703.104753
- 5. Злокачественные новообразования в России в 2023 году (заболеваемость и смертность) / Под ред. Каприна А.Д., Старинского В.В., Шахзадовой А.О. М.: МНИОИ им. П.А. Герцена, филиал ФГБУ “НМИЦ радиологии” МЗ РФ, 2024. 276 с.
- 6. Yao J.C., Zhang J.X., Rashid A., Yeung S.C., Szklaruk J., Hess K., Xie K., Ellis L., Abbruzzese J.L., Ajani J.A. // Clin. Cancer Res. 2007. V. 13. P. 234–240. https://doi.org/10.1158/1078-0432.CCR-06-1618
- 7. Liu J., Zhang Y., Huang H., Lei X., Tang G., Cao X., Peng J. // Chem. Biol. Drug. Des. 2021. V. 97. P. 649–664. https://doi.org/10.1111/cbdd.13801
- 8. Hochhaus A., Kreil S., Corbin A.S., La Rosee P., Muller M.C., Lahaye T., Hanfstein B., Schoch C., Cross N., Berger U., Gschaidmeier H., Druker B.J., Hehlmann R. // Leukemia. 2002. V. 16. P. 2190–2196. https://doi.org/10.1038/sj.leu.2402741
- 9. Sun J., Hu R., Han M., Tan Y., Xie M., Gao S., Hu J.F. // Int. J. Biol. Sci. 2024. V. 20. P. 175–181. https://doi.org/10.7150/ijbs.86305
- 10. Hantschel O., Wiesner S., Güttler T., Mackereth C.D., Rix L.L.R., Mikes Z., Dehne J., Görlich D., Sattler M., Superti-Furga G. // Mol. Cell. 2005. V. 19. P. 461–473. https://doi.org/10.1016/j.molcel.2005.06.030
- 11. Tokarski J.S., Newitt J.A., Chang C.Y., Cheng J.D., Wittekind M., Kiefer S.E., Kish K.F., Lee F.Y.F., Borzillerri R., Lombardo L.J., Xie D., Zhang Y., Klei H. // Cancer Res. 2006. V. 66. P. 5790–5797. https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-05-4187
- 12. Schoepfer J., Jahnke W., Berellini G., Buonamici S., Cotesta S., Cowan-Jacob S.W., Dodd S., Drueckes P., Fabbro D., Gabriel T., Groell J.-M., Grotzfeld R.M., Hassan A.Q., Henry C., Iyer V., Jones D., Lombardo F., Loo A., Manley P.W., Pellé X., Rummel G., Salem B., Warmuth M., Wylie A.A., Zoller T., Marzinzik A.L., Furet P. // J. Med. Chem. 2018. V. 61. P. 8120–8135. https://doi.org/10.1021/acs.jmedchem.8b01040
- 13. Qiang W., Antelope O., Zabriskie M.S., Pomicter A.D., Vellore N.A., Szankasi P., Rea D., Cayuela J.M., Kelley T.W., Deininger M.W., O’Hare T. // Leukemia. 2017. V. 31. P. 2844–2847. https://doi.org/10.1038/leu.2017.264
- 14. Okuda K., Weisberg E., Gilliland D.G., Griffin J.D. // Blood. 2001. V. 97. P. 2440–2448. https://doi.org/10.1182/blood.v97.8.2440
- 15. Cohen M.H., Williams G., Johnson J.R., Duan J., Gobburu J., Rahman A., Benson K., Leighton J., Kim S.K., Wood R., Rothmann M., Chen G., U K.M., Staten A.M., Pazdur R. // Clin. Cancer Res. 2002. V. 8. P. 935–942.
- 16. Deininger M.W., Goldman J.M., Lydon N., Melo J.V. // Blood. 1997. V. 90. P. 3691–3698.
- 17. Gambacorti-Passerini C., le Coutre P., Mologni L., Fanelli M., Bertazzoli C., Marchesi E., Di Nicola M., Biondi A., Corneo G.M., Belotti D., Pogliani E., Lydon N.B. // Blood Cells Mol. Dis. 1997. V. 23. P. 380–394. https://doi.org/10.1006/bcmd.1997.0155
- 18. Nardi V., Azam M., Daley G.Q. // Curr. Opin. Hematol. 2004. V. 11. P. 35–43. https://doi.org/10.1097/00062752-200401000-00006
- 19. Cowan-Jacob S.W., Fendrich G., Floersheimer A., Furet P., Liebetanz J., Rummel G., Rheinberger P., Centeleghe M., Fabbro D., Manley P.W. // Acta Crystallogr. D. 2007. V. 63. P. 80–93. https://doi.org/10.1107/S0907444906047287
- 20. Schindler T., Bornmann W., Pellicena P., Miller W.T., Clarkson B., Kuriyan J. // Science. 2000. V. 289. P. 1938–1942. https://doi.org/10.1126/science.289.5486.1938
- 21. Lombardo L.J., Lee F.Y., Chen P., Norris D., Barrish J.C., Behnia K., Castaneda S., Cornelius L.A.M., Das J., Doweyko A.M., Fairchild C., Hunt J.T., Inigo I., Johnston K., Kamath A., Kan D., Klei H., Marathe P., Pang S.H., Peterson R., Pitt S., Schieven G.L., Schmidt R.J., Tokarski J., Wen M.L., Wityak J., Borzilleri R.M. // J. Med. Chem. 2004. V. 47. P. 6658–6661. https://doi.org/10.1021/jm049486a
- 22. Shah N.P., Tran C., Lee F.Y., Chen P., Norris D., Sawyers C.L. // Science. 2004. V. 305. P. 399–401. https://doi.org/10.1126/science.1099480
- 23. Kantarjian H.M., Giles F., Gattermann N., Bhalla K., Alimena G., Palandri F., Ossenkoppele G.J., Nicolini F.E., O’Brien S.G., Litzow M., Bhatia R., Cervantes F., Haque A., Shou Y., Resta D.J., Weitzman A., Hochhaus A., le Coutre P. // Blood. 2007. V. 110. P. 3540–3546. https://doi.org/10.1182/blood-2007-03-080689
- 24. Weisberg E., Catley L., Wright R.D., Moreno D., Banerji L., Ray A., Manley P.W., Mestan J., Fab-bro D., Jiang J., Hall-Meyers E., Callahan L., Della-Gatta J.L., Kung A.L., Griffin J.D. // Blood. 2007. V. 109. P. 2112–2120. https://doi.org/10.1182/blood-2006-06-026377
- 25. Kwarcinski F.E., Brandvold K.R., Phadke S., Beleh O.M., Johnson T.K., Meagher J.L., Seeliger M.A., Stuckey J.A., Soellner M.B. // ACS Chem. Biol. 2016. V. 11. P. 1296–1304. https://doi.org/10.1021/acschembio.5b01018
- 26. Weisberg E., Manley P.W., Breitenstein W., Brueggen J., Cowan-Jacob S.W., Ray A., Huntly B., Fabbro D., Fendrich G., Hall-Meyers E., Kung A.L., Mestan J., Daley G.Q., Callahan L., Catley L., Cavaz-za C., Azam M., Neuberg D., Wright R.D., Gilliland D.G., Griffin J.D. // Cancer Cell. 2005. V. 7. P. 129–141.https://doi.org/10.1016/j.ccr.2005.01.007
- 27. Boschelli F., Arndt K., Gambacorti-Passerini C. // Eur. J. Cancer. 2010. V. 46. P. 1781–1789.https://doi.org/10.1016/j.ejca.2010.02.032
- 28. Levinson N.M., Boxer S.G. // PLoS One. 2012. № 7. P. e29828.https://doi.org/10.1371/journal.pone.0029828
- 29. Zabriskie M.S., Vellore N.A., Gantz K.C., Deininger M.W., O’Hare T. // Leukemia. 2015. V. 29. P. 1939–1942.https://doi.org/10.1038/leu.2015.42
- 30. Luo H., Quan H., Xie C., Xu Y., Fu L., Lou L. // Leukemia. 2010. V. 24. P. 1807–1809.https://doi.org/10.1038/leu.2010.169
- 31. Zhao J., Quan H., Xu Y., Kong X., Jin L., Lou L. // Cancer Sci. 2014. V. 105. P. 117–125.https://doi.org/10.1111/cas.12320
- 32. Gong A., Chen X., Deng P., Zhong D. // Drug Metab. Dispos. 2010. V. 38. P. 1328–1340.https://doi.org/10.1124/dmd.110.032326
- 33. O’Hare T, Shakespeare W.C., ZhuX.T., Eide C.A., Rivera V.M., Wang F., Adrian L.T., Zhou T.J., Huang W.S., Xu Q.H., Metcalf C.A., Tyner J.W., Loriaux M.M., Corbin A.S., Wardwell S., Ning Y.Y., Keats J.A., Wang Y.H., Sundaramoorthi R., Thomas M., Zhou D., Snodgrass J., Commodore L., Sawyer T.K., Dalgarno D.C., Deininger M.W.N., Druker B.J., Clackson T. // Cancer Cell. 2009. V. 16. P. 401–412.https://doi.org/10.1016/j.ccr.2009.09.028
- 34. Gozgit J.M., WongM.J., Moran L., Wardwell S., Mohemmad Q.K., Narasimhan N.I., Shakespeare W.C., Wang F., Clackson T., Rivera V.M. // Mol. Cancer Therapeut. 2012. V. 11. P. 690–699.https://doi.org/10.1158/1535-7163.mct-11-0450
- 35. Zhou T., Commodore L., Huang W.-S., Wang Y., Thomas M., Keats J., Xu Q., Rivera V.M., Shakespeare W.C., Clackson T., Dalgarno D.C., Zhu X. // Chem. Bio. Drug. Des. 2010. V. 77. P. 1–11.https://doi.org/10.1111/j.1747-0285.2010.01054.x
- 36. Ren X., Pan X., Zhang Z., Wang D., Lu X., Li Y., Wen D., Long H., Luo J., Feng Y., Zhuang X., Zhang F., Liu J., Leng F., Lang X., Bai Y., She M., Tu Z., Pan J., Ding K. // J. Med. Chem. 2013. V. 56. P. 879–894. https://doi.org/10.1021/jm301581y
- 37. Zhang Z., Ren X., Lu X., Wang D., Hu X., Zheng Y., Song L., Pang H., Yu R., Ding K. // Cancer Lett. 2016. V. 375. P. 172–178.https://doi.org/10.1016/j.canlet.2016.02.017
- 38. Lu X., Zhang Z., Ren X., Wang D., Ding K. // J. Enzyme Inhibition Med. Chem. 2017. V. 32. P. 331–336.https://doi.org/10.1080/14756366.2016.1250757
- 39. Weisberg E., Choi H.G., Ray A., Barrett R., Zhang J., Sim T., Zhou W., Seeliger M., Cameron M., Azam M., Fletcher J.A., Debiec-Rychter M., Mayeda M., Moreno D., Kung A.L., Janne P.A., Khosravi-Far R., Melo J.V., Manley P.W., Adamia S., Wu C., Gray N., Griffin J.D. // Blood. 2010. V. 115. P. 4206–4216. https://doi.org/10.1182/blood-2009-11-251751
- 40. Choi H.G., Zhang J., Weisberg E., Griffin J.D., Sim T., Gray N.S. // Bioorg. Med. Chem. Lett. 2012. V. 22. P. 5297–5302.https://doi.org/10.1016/j.bmcl.2012.06.036
- 41. Wang L., Zhao X.-J., Hua C., Wu H.-X., Bai C.-G., Chen Y. // Future Med. Chem. 2022. V. 14. P. 623–645. https://doi.org/10.4155/fmc-2022-0038
- 42. De S.K. // Med. Chem. Res. 2023. V. 32. P. 424–433. https://doi.org/10.1007/s00044-022-03011-9
- 43. Adrian F.J., Ding Q., Sim T., Velentza A., Sloan C., Liu Y., Zhang G., Hur W., Ding S., Manley P., Mestan J., Fabbro D., Gray N.S. // Nat. Chem. Biol. 2006. V. 2. P. 95–102.https://doi.org/10.1038/nchembio760
- 44. Zhang J., Adrián F.J., Jahnke W., Cowan-Jacob S.W., Li A.G., Iacob R.E., Sim T., Powers J., Dierks C., Sun F., Guo G.R., Ding Q., Okram B., Choi Y., Wojciechowski A., Deng X., Liu G., Fendrich G., Strauss A., Vajpai N., Grzesiek S., Tuntland T., Liu Y., Bursulaya B., Azam M., Manley P. W, Engen J.R., Daley G.Q., Warmuth M., Gray N.S. // Nature. 2010. V. 463. P. 501–506.https://doi.org/10.1038/nature08675
- 45. Wylie A.A., Schoepfer J., Jahnke W., Cowan-Jacob S.W., Loo A., Furet P., Marzinzik A.L., Pelle X., Donovan J., Zhu W., Buonamici S., Hassan A.Q., Lombardo F, Iyer V., Palmer M., Berel-lini G., Dodd S., Thohan S., Bitter H., Branford S., Ross D.M., Hughes T.P., Petruzzelli L., Vanasse K.G., Warmuth M., Hofmann F., Keen N.J., Sellers W.R. // Nature. 2017. V. 543. P. 733–737.
- 46. https://doi.org/10.1038/nature21702
- 47. Deeks E.D. // Drugs. 2022. V. 82. P. 219–226. https://doi.org/10.1007/s40265-021-01662-3
- 48. Manley P.W., Barys L., Cowan-Jacob S.W. // Leuk. Res. 2020. V. 98. P. 106458. https://doi.org/10.1016/j.leukres.2020.106458
- 49. Hughes T.P., Mauro M.J., Cortes J.E., Minami H., Rea D., DeAngelo D.J., Breccia M., Goh Y.T., Talpaz M., Hochhaus A., le Coutre P., Ottmann O., Heinrich M.C., Steegmann J.L., Deininger M.W.N., Janssen J., Mahon F.X., Minami Y., Yeung D., Ross D.M., Tallman M.S., Park J.H., Druker B.J., Hynds D., Duan Y., Meille C., Hourcade-Potel-leret F., Vanasse K.G., Lang F., Kim D.W. // N. Engl. J. Med. 2019. V. 381. P. 2315–2326.https://doi.org/10.1056/NEJMoa1902328
- 50. Zhang Y., Lu P., Li J., Yang J., Qin H., Ye J., Zhu L., Wang J., Shi W., Wang X. // Int. Appl. WO2021143927A1, 2021.
- 51. Deng X., Okram B., Ding Q., Zhang J., Choi Y., Adrián F.J., Wojciechowski A., Zhang G., Che J., Bursulaya B. // J. Med. Chem. 2010. V. 53. P. 6934–6946.https://doi.org/10.1021/jm100555f
- 52. Eide C.A., Zabriskie M.S., Stevens S.L., Antelope O., Vellore N.A., Than H., Schultz P., Clair A.R., Bowler A.D., Pomicter A.D., Yan D., Senina A.V., Qiang W.,Kelley T.W., Szankasi P., Heinrich M.C., Tyner J.W., Rea D., Cayuela J.M., Kim D.W., Tognon C.E., O’Hare T., Druker B.J., Deininger M.W. // Cancer Cell. 2019. V. 36. P. 431–443.https://doi.org/10.1016/j.ccell.2019.08.004
- 53. Eide C.A., Brewer D., Xie T., Schultz A.R., Savage S.L., Muratcioglu S., Merz N., Press R.D., O’Hare T., Jacob T., Vu T.Q., Tognon C.E., Macey T.A., Kuriyan J., Kalodimos C.G., Druker B.J. // Cancer Cell. 2024. V. 49. P. 1486–1488.https://doi.org/10.1016/j.ccell.2024.08.004
- 54. Teng M., Luskin M.R., Cowan-Jacob S.W., Ding Q., Fabbro D., Gray N.S. // J. Med. Chem. 2022. V. 65. P. 7581–7594.https://doi.org/10.1021/acs.jmedchem.2c00373
- 55. Zou Y., Ma D., Wang Y. // Cell. Biochem. Funct. 2019. V. 37. P. 21–30.https://doi.org/10.1002/cbf.3369
- 56. Lai A.C., Toure M., Hellerschmied D., Salami J., Jaime-Figueroa S., Ko E., Hines J., Crews C.M. // Angew. Chem. Int. Ed. Engl. 2016. V. 55. P. 807– 810.https://doi.org/10.1002/anie.201507634
- 57. Eide C.A., Adrian L.T., Tyner J.W., Mac Partlin M., Anderson D.J., Wise S.C. // Cancer Res. 2011. V. 71. P. 3189–3195.https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-10-3224
- 58. Liu H., Ding X., Liu L., Mi Q., Zhao Q., Shao Y., Ren C., Chen J., Kong Y., Qiu X., Elvassore N., Yang X., Yin Q., Jiang B. // Eur. J. Med. Chem. 2021. V. 223. P. 113645.https://doi.org/10.1016/j.ejmech.2021.113645
- 59. Shimokawa K., Shibata N., Sameshima T., Miyamoto N., Ujikawa O., Nara H., Ohoka N., Hattori T., Cho N., Naito M. // ACS Med. Chem. Lett. 2017. V. 8. P. 1042–1047.https://doi.org/10.1021/acsmedchemlett.7b00247
- 60. Burslem G.M., Schultz A.R., Bondeson D.P., Eide C.A., Stevens S.L., Druker B.J., Crews C.M. // Cancer Res. 2019. V. 79. P. 4744–4753.https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-19-1236
- 61. Burslem G.M., Bondeson D.P., Crews C.M. // Chem. Commun. 2020. V. 56. P. 6890–6892.https://doi.org/10.1039/d0cc02201b
- 62. Yang Y., Gao H., Sun X., Sun Y., Qiu Y., Weng Q., Rao Y. // J. Med. Chem. 2020. V. 63. P. 8567–8583.
- 63. https://doi.org/10.1021/acs.jmedchem.0c00967
- 64. Liu H., Mi Q., Ding X., Lin C., Liu L., Ren C., Shen S., Shao Y., Chen J., Zhou Y., Ji L., Zhang H., Bai F., Yang X., Yin Q., Jiang B. // Eur. J. Med. Chem. 2022. V. 244. P. 114810.https://doi.org/10.1016/j.ejmech.2022.114810
- 65. Jiang L., Wang Y., Li Q., Tu Z., Zhu S., Tu S., Zhang Z., Ding K., Lu X. // Acta Pharm. Sin. B. 2021. V. 11. P. 1315–1328.https://doi.org/10.1016/j.apsb.2020.11.009
- 66. Cruz-Rodriguez N., Tang H., Bateman B., Tang W., Deininger M. // Leukemia. 2024. V. 38. P. 1885–1893. https://doi.org/10.1038/s41375-024-02365-w